Dünya Ekonomik Forumu’nun Haziran 2025’te yayımladığı Global Gender Gap Report 2025, bu meselenin yalnızca bir adalet sorunu olmadığını, aynı zamanda ekonomik büyümenin ve inovasyonun önündeki görünmez engellerden biri olduğunu hatırlatıyor.
Rapora göre, dünya genelinde toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması için gereken süre 123 yıl. Üstelik bu iyimser bir tahmin. Ekonomik katılımda eşitlik için 135 yıl, siyasette ise tam 162 yıl gerekiyor. Eğitim ve sağlıkta büyük ilerleme kaydedilmiş olsa da kadınların iş gücüne tam katılımı ve karar alma mekanizmalarındaki temsiliyeti hala son derece sınırlı. Siyasi güçteki eşitsizlik oranı %77’ye yakın olması sistemin nasıl kurulduğunu ve neden değişmediğini açıkça gösteriyor.
Eşitliğe en çok yaklaşan ülkeler arasında Avrupa ülkeleri başı çekiyor. İzlanda (92,6%) bir kez daha zirvede. Onu Finlandiya, Norveç, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık, İsveç ve Moldova izliyor. Listenin ilk 10’unda yer alan tüm ülkeler cinsiyet uçurumunun en az %80’ini kapatmış durumda. İzlanda ise tek başına %90 barajını aşan ülke olarak dikkat çekiyor.
Bölgesel olarak bakıldığında en yüksek cinsiyet eşitliği Kuzey Amerika’da. Bu bölge %75,8 oranında eşitliğe ulaşmış durumda. Avrupa (%75,1) ve Latin Amerika-Karayipler (%74,5) onu izliyor. Ortadoğu ve Kuzey Afrika (%61,7) ile Güney Asya (%64,6) ise en geride kalan bölgeler.
En dikkat çekici gelişme ise siyasi temsiliyette yaşanıyor. Küresel ölçekte siyasi eşitlik oranı yalnızca %22,9. Bu oran, tüm başlıklar içinde en düşüğü. Tam 76 ülkenin son 50 yılda hiç kadın devlet başkanı olmamış. Kadın bakan oranı %27’nin altında, kadın milletvekili oranı ise %30’u geçmiyor. Siyasi eşitlikte İzlanda %95,4’lük bir oranla bir kez daha öne çıkarken, Finlandiya, Norveç, Nikaragua ve Meksika gibi ülkeler de yüksek temsiliyet oranlarıyla dikkat çekiyor.
Buna karşılık Pakistan, Suudi Arabistan, Azerbaycan ve Vanuatu gibi ülkelerde tüm kabine erkeklerden oluşuyor. Oman, hala hiçbir kadın parlamentere sahip olmayan tek ülke.
Ekonomik katılımda da tablo iç açıcı değil, küresel eşitlik oranı %61. Kadınlar hala düşük ücretli sektörlerde yoğunlaşıyor ve üst düzey pozisyonlara ulaşmakta zorlanıyor. Kadınların sadece %28’i üst yönetim rollerinde yer alıyor. Özellikle STEM (bilim, teknoloji, mühendislik, matematik) alanlarında, eğitimde başarılı olmalarına rağmen liderlik seviyelerine ulaşamıyorlar.
Eğitim ve sağlıkta ise eşitlik büyük oranda sağlanmış durumda. Sağlıkta %96,2, eğitimde ise %95,1 oranında bir eşitlik sağlanmış. Ancak eğitimde elde edilen başarı, iş gücü ve siyasete aynı şekilde yansımıyor.
Türkiye’de tablo ne söylüyor?
Raporun Türkiye verilerine baktığımızda uzun süredir aşina olduğumuz yapısal dengesizlikler karşımıza çıkıyor. Türkiye, 2025 endeksinde 148 ülke arasında 129. sırada yer alıyor ve cinsiyet eşitliğinde %63,4’lük bir orana sahip. Bu oran, dünya ortalamasının (%68,8) ve Avrupa bölgesi ortalamasının (%75,1) oldukça altında.
Eğitimde cinsiyet eşitliğinde %99’un üzerinde bir başarı sağlanmış durumda. Ancak iş gücü katılımına gelindiğinde tablo tersine dönüyor. Kadınların iş gücüne katılım oranı hala %35’in altında, kadınların üst düzey yönetici pozisyonlarına gelme oranı da oldukça düşük. Üniversiteden mezun olan kadınlar ya iş bulamıyor ya da üst pozisyonlara erişemiyor.
Siyasette ise durum daha da çarpıcı. Türkiye’de kadın milletvekili oranı hala %20’nin altında. Bakanlar Kurulu’nda da kadın temsili oldukça sınırlı. Son 50 yılda Türkiye’de hiçbir kadın Cumhurbaşkanı olmadı, bu veri de tek başına siyasal eşitlik konusundaki durumu özetlemeye yetiyor.
Türkiye sağlık ve hayatta kalma başlığında ise küresel ortalamaya yakın (%96,2) bir orana sahip. Kadınların yaşam süresi, doğurganlık oranları ve temel sağlık hizmetlerine erişimi konusunda cinsiyetler arasında büyük farklar yok.
Bu veriler, eşitlik için yalnızca yasal düzenlemelerin değil güçlü ve kapsayıcı bir uygulama mekanizmasının gerektiğini ortaya koyuyor. Eğitimle elde edilen kazanımların iş yaşamına ve siyasete yansımaması, Türkiye’nin en temel eşitsizliklerinden biri haline gelmiş durumda.
Dünya Ekonomik Forumu’nun Global Gender Gap Report 2025 incelemesinin tamamına bu adresten ulaşabilirsiniz.
