Ethereum’un Genesis bloğu 30 Temmuz 2015’te kazıldığında yalnızca yeni bir blok zincir ağı yaratılmamıştı, aynı zamanda insanlara birlikte üretme, paylaşma ve dönüştürme gücü dağıtılmıştı. Dev bir dijital deneyimin başlangıcında bulunuyorduk. Yazılımcıdan sanatçıya, girişimciden akademisyene kadar farklı seslerin buluştuğu bir platform oluşuyordu. Ethereum bir koddan ibaret değil, bir felsefe, bir topluluk, bir idealler uğrağıydı. Bu yazıda hem geçmişi hem de geleceği anlatırken, Ethereum’un sosyal dokusuna, merak ettiklerimize ve felsefi duruşuna da odaklanacağım. İyi okumalar diliyorum.

Fikirden hareket geçen topluluğa (2013–2015)

Ethereum, Vitalik Buterin’in 2013’te yayımladığı whitepaper ile başlamıştı. Ne var ki, bu yalnızca teknik bir taslak değildi ve merkeziyetsizlik vizyonu, kendini yöneten bir dünya bilgisayarı hayali içeriyordu. 2014’te gerçekleşen ICO’da yaklaşık 18 milyon dolar toplanması bize ilk kez şunu gösterdi: Blok zincir, dünyaya farklı bir tat katacak topluluk modeli demekti. Bir araya gelmiş, ortak idealler için kaynak paylaşan bireylerden oluşan bir ekosistem inşa ediliyordu. Bu bizim için Ethereum’un fikirden gerçekliğe geçebilen bir sosyal organizmaya dönüşmesiydi.

Genesis ile ilk günler (2015–2016)

30 Temmuz 2015’te genesis blok gerçekleşti. Frontier sürümüyle ağ aktif hale geldiğinde Ethereum’un yalnızca bir konsept olmadığını, pratikte kodla çalışan bir altyapı olduğunu kanıtlamıştı. İnsanlar blok zincir heyecanını kodun kendisinde hissetmişti. İlk dApp’ler kuruldu ve geliştiriciler Solidity ile kod yazdı. Özellikle Solidity’nin doğuşu, akıllı kontratların dili olarak geliştiricilere birçok araç sunmuştu ve yazılımcı topluluğuna bir vizyon kazandırmıştı.

Değer, güven ve sosyal sınav: DAO krizi (2016)

2016’daki DAO saldırısı sadece teknik bir hata değil, sosyal bir sınamaydı. Yaklaşık 3,6 milyon ETH çalındı ve topluluk olarak karar verilmesi şeyler vardı. Zincir değiştirilmeyecek miydi? Yoksa topluluğun güveni mi öncelikliydi? Nihayetinde hard fork ile fonlar kurtarıldı ve Ethereum Classic aramıza katıldı. İnsanlar tam o sırada bir ütopya mı yoksa pragmatik bir topluluk mu olduklarını tartışırken, Ethereum ise demokrasi, etik ve kod arasında duvarları aşan bir varoluş olduğunu bizlere gösterdi.

Yeni finans düzeni ve ERC‑20 devrimi (2017–2018)

2017 civarında ICO furyası başladı ve ERC‑20 standardı sayesinde binlerce token yaratıldı. Bu süreç Ethereum’u finansın merkezine taşıdı. Biz bu radikal değişimi sadece finansal değil, kültürel bir dönüşüm olarak gördük. Merkeziyetsiz finans (DeFi), girişim finansmanı ve token ekonomisi kavramları Ethereum’dan beslenerek dillerde dolaştı. Aynı zamanda regülasyon, dolandırıcılık ve spekülasyon riskiyle de yüzleştik. Bu süreç bizleri daha dikkatli olmaya, sorumluluk almaya ve etik sınırları gözetmeye itti.

NFT’lerin yükselişi (2017–2021)

CryptoKitties gibi projelerle başlayan NFT’ler, Ethereum’u dijital sanatın merkezine taşıdı. ERC-721 standardı sanatçı, koleksiyoner ve geliştiriciler arasında yeni bir ekosistem yarattı. Tam olarak bu noktada, Ethereum’un yaratıcı özgürlük ile sosyal bağlam arasında bir köprü olduğunu fark ettik. Ethereum bir yandan da sanatın doğasını yeniden tanımlayan bir platformdu. Her NFT bir kimlikti, bir hikâyeydi, katılımla zenginleşen bir anlatıydı.

DeFi çağı (2020–2021)

DeFi dönemi geldiğinde Uniswap, Aave ve Compound gibi protokoller Ethereum üzerinde hızla büyüdü. Ethereum basit bir altyapı olmaktan çıktı, birleşik dApp'lerin birbirleriyle konuşabildiği bir lego gibi çalışmaya başladı. Biz bu dönemde finansal sistemin yeniden örgütlenebileceğini, merkezi kurumlara gerek kalmaksızın insanlar arasında güven inşa edilebileceğini anladık. Elbette öte yandan gaz ücretleri arttıkça adaletli erişim konusunda da sınav veriyorduk. Dolayısıyla daha düşük maliyetli, daha erişilebilir çözümler bulmak zorundaydık.

Etik teknoloji ve çevresel sorumluluk: Merge (2022)

15 Eylül 2022’de gerçekleşen Merge ile Proof‑of‑Stake’e geçiş, Ethereum’un enerji tüketimini %99'dan fazla oranda düşürdü. Bunu sadece teknik bir başarı değil, aynı zamanda Ethereum’un etik bir duruş sergilediği şeklinde yorumluyorum. Token ekonomisi deflasyonist hale geldi ve staking teşvikleriyle topluluğun katılımı derinleşti. Teknoloji artık sadece güçlü değil, duyarlı ve sürdürülebilir olması gereken bir araçtı.

Dencun ve Pectra ile ölçeklenebilirlik ve kullanıcı odaklılık (2024–2025)

13 Mart 2024’te hayata geçen Dencun güncellemesi Layer-2 ücretlerini düşürdü ve zinciri daha verimli hale getirdi. Mart 2025’te devreye giren Pectra yükseltmesi ise staking limitlerini artırdı, account abstraction gibi kullanıcı dostu özellikleri sundu. Bu gelişmeler Ethereum’un yalnızca bir teknoloji ürününden öte, küresel erişilebilir bir altyapı haline gelme çabasıydı. İnsanlar için basit, güvenli ve kapsayıcı bir platform hedeflendi.

Kültür, topluluk ve kolektif anlam inşa etmek

Ethereum Vakfı ve topluluk, NFT Torch etkinliğiyle onuncu yılı kutladı. Tek bir Torch NFT’nin cüzdanlar arasında dolaşıp, sonunda yakılarak mint edildi. Bu sadece bir kutlama değil, sosyal bir ritüeldi. Bir nevi bireyselliğin ötesinde, Ethereum’un insanları bir arada çalışma ve anlam yaratma düşüncesine dahil ettiğini görüyoruz.

Felsefi vizyon ve toplumsal etki

Ethereum, radikal decentralization gibi manifestolar ve quadratic funding gibi yeniliklerle kamu mallarının finansmanında yeni yollar aradı. Buterin, Ethereum’un demokrasiyi, şeffaflığı ve bireysel güçlenmeyi desteklemesi gerektiğine inanıyor. Ethereum yalnızca finans sistemi değil, aynı zamanda sosyal deneylerin, piyasa tabanlı kamusal modellerin, siyasi adalet ve kullanılabilecek demokratik araçların temeli haline gelebilir. Biz Ethereum’un bu entelektüel atılımına ve etik vizyondaki potansiyeline derinden inanıyoruz.

Ethereum sadece bir zincir değil, bir deneyim

Ethereum’un on yılı sadece teknik kilometre taşları değil, topluluk dinamizmi, etik ilke arayışı, yaratma gücü ve sosyal hedeflerle örülü bir dönemin hikâyesidir. Zor zamanlardan güçlenerek çıkıldı, yapılan hatalar topluluk tarafından tartışıldı, kararlar demokrasiyle alındı. Gelecekte Ethereum’un yalnızca dijital ekonomi değil, adalet, demokrasi, yaratım ve dayanışmanın altyapısına dönüşmesini umuyoruz. Bu platform yalnızca yazılım değil, bir heyecanın, bir ütopyanın ve kolektif bir iradenin ürünüdür ve biz bu hikâyede hâlâ yer alıyoruz. Ethereum'un 20. yılını kutlayacak olmaktan dolayı şimdiden heyecanlıyız.