Arnavutluk, uzun süredir mücadele ettiği yolsuzluk ve organize suç sorunlarını yapay zekâ ile çözmeye hazırlanıyor. Ülkenin devlet destekli yapay zekâ asistanı Diella, kamu ihalelerini denetlemekle görevlendirilerek dünyanın ilk AI bakanı haline geldi. Başbakan Edi Rama, Sosyalist Parti Ulusal Meclisi’nde yaptığı açıklamada “Diella fiziksel olarak aramızda olmayan ama yapay zekâ ile yaratılmış ilk kabine üyesidir. Görevi, Arnavutluk’u %100 yolsuzluktan arındırmaktır.” ifadelerini kullandı.

Kamu ihalelerinde yeni denetim dönemi

Diella’nın temel sorumluluğu, devletin özel sektörle yaptığı mal ve hizmet alımlarını şeffaf bir şekilde yürütmek olacak. Arnavutluk’ta onlarca yıldır kamu ihaleleri üzerinden yaşanan yolsuzluk skandalları, ülkenin en büyük sorunlarından biri olarak öne çıkıyor. Daha önce e-Albania platformunda hizmet veren Diella, vatandaşlara ehliyet, emeklilik başvurusu, mahkeme belgeleri gibi süreçlerde yardımcı oluyor, elektronik damga ile belgeler düzenleyerek bürokrasiyi azaltıyordu. Şimdiye kadar 36.600’den fazla dijital belge düzenleyen ve yaklaşık 1.000 farklı hizmet sunan Diella, dijital hizmetlerdeki başarısını bu kez hükümetin kritik süreçlerine taşıyacak.

Soru işaretleri ve riskler

Yapay zekânın devlet kademesinde böylesine kritik bir göreve getirilmesi ise tartışmaları da beraberinde getirdi. Başbakan Rama, Diella’nın yapabileceği hatalardan kimin sorumlu olacağı, insan denetiminin nasıl işleyeceği ve yapay zekânın manipüle edilme risklerine dair detay vermedi. Bu durum, teknolojinin şeffaflık vaat etmesine rağmen ciddi güvenlik ve yönetim sorularını gündeme taşıyor. Öte yandan Ukrayna’nın geçtiğimiz yıl tanıttığı AI sözcü “Victoria Shi” örneğinde olduğu gibi, hükümetlerde yapay zekâ kullanımının giderek yaygınlaştığı görülüyor.

Yolsuzlukla mücadele ve AB yolunda engeller

Arnavutluk’un yolsuzlukla mücadelesi uzun yıllardır gündemde. Bu yıl başında Tiran Belediye Başkanı Erion Veliaj ve eski Cumhurbaşkanı Illir Meta hakkında yolsuzluk suçlamaları yöneltildi. 2023’te eski Çevre Bakanı Lefter Koka, bir inşaat projesine ilişkin 3.7 milyon euro rüşvet aldığı gerekçesiyle altı yılın üzerinde hapis cezasına çarptırılmıştı. Yolsuzluk skandalları, ülkenin 2014’te aday ülke statüsü kazanmasına rağmen hâlâ Avrupa Birliği’ne üye olamamasının en büyük nedenlerinden biri olarak görülüyor. Başbakan Rama ise 2030 yılına kadar üyeliğin gerçekleşeceğine dair iyimserliğini koruyor.